Ilustratorzy MDM – Portret Artysty – odsłona XXI
Portret Artysty – odsłona XXI
ILUSTRATORZY MDM
cz. I – Zdzisław Witwicki
cz. II – Wanda i Bogusław Orlińscy
Kuratorka projektu: Anna Hlebowicz
Data premiery online oraz na żywo w Galerii Test:
środa, 22 października 2025 roku, godz. 19:00
Ilustratorzy MDM – Portret Artysty – Zdzisław Witwicki PJM | napisy
Ilustratorzy MDM – Portret Artysty – Wanda i Bogusław Orlińscy PJM | napisy
Bogusław Orliński
Jacy artyści mieszkali i tworzyli w MDM-ie? To pytanie musiało się pojawić przy okazji Festiwalu MDM, poświęconego nie tylko architekturze i urbanistyce, ale też ludziom Marszałkowskiej Dzielnicy Mieszkaniowej. Nic dziwnego, że temat zainteresował Galerię Test, która od 40 lat działa przy „wąskiej Marszałkowskiej”, czyli w samym sercu MDM-u. Poszukiwanie odpowiedzi na to pytanie przyniosło ciekawe odkrycia i ostatecznie zaowocowało dwoma odcinkami filmu Ilustratorzy z MDM-u, stworzonego w ramach projektu „Portret Artysty”.
Bogusław Orliński
Mieszkania w Marszałkowskiej Dzielnicy Mieszkaniowej były w latach 50. przydzielane. Zamieszkali tu ludzie różnych zawodów, przeważali jednak pracownicy okolicznych urzędów i ministerstw. Tak chętnie pokazywane w Polskich Kronikach Filmowych rodziny robotników stanowiły zdecydowaną mniejszość. MDM na pewno nie była też kolonią artystów, tak jak stała się nią Saska Kępa czy Stare Miasto. Mimo to artyści także się tu osiedlali. Dzięki swojej przedsiębiorczości i kreatywności adaptowali przestrzenie nieplanowane wcześniej jako mieszkalne. I tak na poddaszach przeznaczonych na suszarnie i pralnie swoje pracownie zdobyli m. in. malarze Anna Trojanowska i Janusz Kaczmarski, Janina Żylińska i Stanisław Misiak, fotograf Tadeusz Hertz. Podobno architekt wnętrz znanych kawiarni w MDM-ie Janusz Błażejowski mieszkał latami na poddaszu hotelu przy placu Konstytucji.
Na najwyższej kondygnacji domu z zegarem – na rogu ulicy Wilczej i Marszałkowskiej –zamieszkali graficy: Zdzisław Witwicki, Julian Pałka, Witold Maciej Raducki. W domu przy alei Armii Ludowej poddasze zajęli malarz i grafik Antoni Boratyński i Krystyna Boratyńska-Wieteska. Inni graficy, którzy mieszkali na MDM-ie to m.in. Eugeniusz Arct, Stanisław Chludziński, Józef Czesław Bieniek, Andrzej Bertrandt. Przewagę artystów tej dziedziny można tłumaczyć tym, że ich warsztat twórczy nie zajmuje wiele miejsca, więc mogli łączyć mieszkanie i pracę na jednej, niezbyt dużej powierzchni.
Ciekawe, że wśród tych nazwisk aż cztery zapisały się w historii polskiej szkoły ilustracji. Aktywni już w latach 50. Antoni Boratyński i Zdzisław Witwicki to znani przedstawiciele pokolenia jej twórców. Młodsi od nich – Wanda i Bogusław Orlińscy, którzy ukończyli studia w 1967 roku, całe życie mieszkali w pierwszym oddanym do użytku bloku MDM-u, w mieszkaniu, które w 1951 roku przydzielono ojcu Wandy. Tych troje artystów – ilustratorów z MDM-u – postanowiliśmy filmowo sportretować.
Zdzisław Witwicki
Zdzisław Witwicki (1921–2019) specjalizował się w ilustrowaniu książek dla najmłodszych. Jego sposób obrazowania był bardzo przystępny, choć niedosłowny. Mistrz pogodnego nastroju, tworzył ujmujące, zapadające w pamięć postacie i kolorowe, pełne interesujących szczegółów pejzaże. Ze swobodą łączył w jednej ilustracji różne techniki malarskie i rysunkowe, uzyskując często dekoracyjne efekty. Gdyby spośród wielu wybitnych indywidualności polskiej szkoły ilustracji należało wybrać jedną postać, która uosabiała ciepły humor i przyjazny stosunek do świata, byłby to Zdzisław Witwicki.
Wanda Orlińska
Wanda Orlińska
Wanda (1942–2017) i Bogusław (1941–2022) Orlińscy reprezentują polskich ilustratorów następnej generacji. Dla nich Zdzisław Witwicki był mentorem i autorytetem. O ile w pokoleniu Witwickiego ilustratorami zostawali najczęściej malarze, o tyle Wanda Orlińska mogła już wybrać tę dziedzinę jako specjalizację dyplomową w Akademii Sztuk Pięknych. Orlińscy jako twórcy byli zupełnie odmiennymi indywidualnościami. Wanda była mistrzynią szybkich szkiców, autorką wielu znakomitych czarno-białych ilustracji książek dla młodzieży. W latach 70. wykształciła swój własny, rozpoznawalny styl. Jej specjalnością były barwne wizerunki dzieci, które ukazywała w naturalnym, celnie uchwyconym ruchu. Pozy tych mocno stylizowanych postaci od razu charakteryzowały bohaterów i ich wzajemne relacje. Z biegiem czasu ilustracje Wandy Orlińskiej stawały się coraz ciekawsze, a ostatni okres jej twórczości, właściwie nieznany, zasługuje na odkrycie.
Bogusław Orliński, z wykształcenia malarz, uczeń Artura Nachta-Samborskiego, poszukiwał wciąż nowych pomysłów i technik. Interesowały go eksperymenty warsztatowe. Był perfekcjonistą, a w każdym kolejnym cyklu ilustracji budował odmienny świat – konsekwentnie pomyślany, rządzący się swoimi prawami i dopracowany w każdym szczególe.
Przyjrzenie się tym trojgu twórcom, pozwala uświadomić sobie, jak różne talenty przyciągała ilustracja książkowa. Przez kilka dekad była to kwitnąca dziedzina twórczości, którą uprawiali wybitni artyści.
Zdzisław Witwicki
Dorobek Zdzisława Witwickiego i Wandy i Bogusława Orlińskich jest, na szczęście, pieczołowicie przechowywany. Ich potomkowie: grafik Rafał Witwicki oraz pisarka i ilustratorka Zuzanna Orlińska są znakomitymi przewodnikami po twórczości rodziców, podchodząc do niej nie tylko z sentymentem, ale także doskonałą znajomością tematu.
Film Ilustratorzy z MDM-u z cyklu „Portret Artysty” powstał w ramach współpracy Galerii Test z kuratorkami Festiwalu MDM organizowanego od czerwca do października 2025 przez Fundację Centrum Architektury.
Partnerami Festiwalu są Mazowiecki Instytut Kultury, Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej i Warexpo. Festiwal współfinansuje Urząd Miasta Warszawy.
Anna Wrońska